Tilburg

Vandaag, 8 maart: Internationale Vrouwendag. Is het nog steeds nodig om stil te staan bij de noodzaak van gelijke rechten voor vrouwen?

Ja, beslist.

Het Centraal Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek brachten vorige maand de nieuwe Emancipatiemonitor uit. Wat blijkt: Vrouwen verdienen nog steeds minder dan mannen voor het zelfde werk. Mannen zijn nog steeds oververtegenwoordigd op machtsposities, terwijl vrouwen vaak het "echte" werk doen. Vrouwen hebben nog steeds veel meer zorgtaken. Vrouwen kunnen zich op veel plekken in de maatschappij alleen maar handhaven als ze mannengedrag vertonen. Er zijn nog steeds veel meer vrouwen arm dan mannen. Gezondheidszorg voor vrouwen is nog steeds veel slechter dan voor mannen. Kortom: We zijn er nog bepaald niet, ook niet in Nederland en in Tilburg. En sterker: We gaan eerder achter- dan vooruit.
Vrouwelijke bestuurders en beleidsmakers in het Textielmuseum

Omdat vandaag bij het Textielmuseum de onthulling zou plaatsvinden van Tilburgs eerste vrouwelijke wethouder en illustere politica Miet van Puijenbroek werd Vrouwendag daar gevierd. Ik zat in een panel met vrouwelijke wethouders en beleidsmakers uit Tilburg, Den Bosch, Eindhoven en Breda. Allemaal moesten we opnoemen wat er volgens ons de afgelopen 15 jaar is gebeurd aan emancipatie van vrouwen. Tilburgs enige vrouwelijke wethouder Marieke Moorman vertelde dat op het Tilburgse stadhuis inmiddels de belangrijkste ambtelijke functies door vrouwen worden vervuld: De directeuren Beleidsontwikkeling, Gebiedsontwikkeling en Servicedienst en de gemeentesecretaris. Andere wethouders kwamen minder ver. Oude bekende Els A. uit B. sprak van kookprojectjes voor allochtone vrouwen. De Eindhovense en Bossche dames hadden veel woorden nodig om te vertellen dat ze niks te vertellen hadden.

Waarom nog Vrouwendag vieren?

Mijn bijdrage was eerlijk gezegd ook niet zo positief: Mooi dat er de afgelopen 15 jaar weliswaar hier en daar meer vrouwen op topposities zijn terechtgekomen, maar hoe zit het met alle andere vrouwen? Gezondheidszorg is nog steeds erg gericht op mannen en gestuurd door mannen. Waarom nog steeds geen aandacht in medische opleidingen voor een meer integrale, holistische benadering van gezondheid in plaats van alleen symptoombestrijding? Waarom wordt de gezondheidszorg steeds grootschaliger en dus steeds minder mensvriendelijk georganiseerd? Armoede neemt nu toe, dus vooral weer onder vrouwen. Voor reïntegratie-activiteiten is geen geld meer. Onderwijs wordt steeds bureaucratischer en grootschaliger, net als de zorg. De WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) was bedoeld om de zorg te reorganiseren maar wordt gebruikt als middel om te bezuinigingen. Uitvoerders in zorg en onderwijs zijn nog steeds de vrouwen, meestal parttime en dus slecht betaald: Zo'n baan levert veel voldoening maar weinig bestaanszekerheid. Beleidsmakers zijn nog steeds de mannen. Op welzijnswerk is allang veel te veel bezuinigd. Pensioenen worden bevroren en ook dat treft vrouwen meer dan mannen omdat vrouwen vaak kleinere pensioenen hebben door een slechtere pensioenopbouw (parttime en lager betaald werk).

Het economische argument weegt altijd zwaarder dan het sociale en het rationele altijd zwaarder dan het emotionele. Terwijl die elementen met elkaar in evenwicht zouden moeten zijn. Vrouwen moeten dat afdwingen in alle kringen waarin zij verkeren. Dat betekent dat zij fundamentele vraagtekens moeten zetten bij de status quo, bij de heersende systemen, of dat nou in de gezondheidszorg, de economie of de politiek of waar dan ook is. Er is een ander systeem nodig om de wereld menswaardiger, gelijkwaardiger en socialer te maken. En dat komt er alleen als vrouwen het huidige systeem in twijfel trekken, binnenstebuiten keren en veranderen. Alleen de scherpe kantjes eraf vijlen is niet genoeg. Het moet anders: Het financiële systeem, de kijk op economie, gezondheidszorg, onderwijs, de politiek. Vrouwen en hun kwaliteiten zijn in grote getale nodig om de balans te vinden tussen de verschillende waarden die nodig zijn om een maatschappij leefbaar in te richten. Dat gaat niet lukken zolang vrouwen alleen dingen proberen te veranderen binnen de bestaande kaders. De hele kaders moeten anders!

Het lukt ook niet als vrouwen andere vrouwen dwingen om hun eigen identiteit weg te stoppen en zich mannelijke eigenschappen eigen te maken om zich te kunnen handhaven in de mannenmaatschappij. Het is op zijn zachtst gezegd contraproductief als een toonaangevend zogenaamd feministisch tijdschrift als Opzij kritiekloos keiharde voorvechtsters van het neoliberalisme als Heleen Mees en Neelie Kroes op een glossy voorpagina zet als voorbeeld voor vrouwenemancipatie. Of vrouwen als Rita Verdonk een podium geeft. Dat zijn juist vrouwen die de bestaande systemen accepteren, zich hebben aangepast aan de mannelijke norm om zich binnen die status quo te kunnen handhaven en andere vrouwen willen dwingen hetzelfde te doen. In plaats van werkelijk ruimte af te dwingen voor de eigenheid van vrouwen.

Hoe moet het dan?

Een paar voorstellen:

Behalve voor vrouwen aan de top moet er ook veel meer aandacht komen voor vrouwen aan de onderkant van de samenleving. Als zij collectief en individueel meer aandacht, ruimte en faciliteiten krijgen, zullen zij uiteindelijk ook in veel grotere getale komen bovendrijven. Concreet betekent dat:

• Een eerlijkere verdeling van inkomen en werk, beter betaalde parttime banen
• Meer, betere en beter betaalbare kinderopvang
• Kleinschaliger en individueler onderwijs en gezondheidszorg
• Genoeg betaalbare woningen, ook voor alleenstaande moeders, in leefbare wijken
• Meer sociale en fysieke veiligheidsmaatregelen
• Meer jongerenwerk voor meiden en voor jongens

De financiële en politieke bestuurders die de huidige economische crisis hebben veroorzaakt moeten worden afgezet en ter verantwoording worden geroepen: Moreel, juridisch en financieel. Het financiële systeem moet fundamenteel anders worden en worden gebaseerd op menswaardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. Niet alleen geld en goederen maar ook macht moet eerlijk worden gedeeld. Het recht van de sterkste mag niet meer gelden. De economie moet gedemocratiseerd worden. Werknemers moeten meer macht krijgen en zeggenschap over hun eigen werk.

Beleidsmakers en beleidsuitvoerders moeten achter hun bureau vandaan en de werkelijkheid leren kennen van de mensen over wiens leven zij beslissen. Alleen vanuit kennis, begrip en inlevingsvermogen kan echt sociaal en economisch verantwoord beleid voortkomen.

Vrouwen zouden niet meer de noodzaak moeten voelen mannengedrag te imiteren om zich te handhaven of hogerop te komen, maar ruimte afdwingen voor zichzelf op basis van hun eigenheid. Soms zullen ze daarvoor van zich af moeten bijten, maar het is ook belangrijk dat ze proberen dicht bij zichzelf te blijven, hun menselijkheid en hun vrouwelijkheid (in de breedste zin van het woord) onderweg niet te verliezen.

Alleen dan kunnen vrouwen maar ook minderheden, gehandicapten en alle andere mensen die nog steeds in een achterstandspositie zitten zich werkelijk collectief en structureel vrij maken. En kunnen vrouwen en mannen met elkaar samenleven, gelijkwaardig op alle fronten.

Veerle Slegers