Tilburg

Het mogelijke vertrek van Audax als hoofdsponsor van het nieuwe textielmuseum en de enorme vertraging en kostenstijging van Factorium hebben alles met elkaar te maken. Wat ze nog het meest gemeen hebben is de politieke verantwoordelijkheid van een blunderend college. Voor beide ongelukken is breed gewaarschuwd, maar volgens het stadhuis was alles koek en ei. Wethouder Backx probeert daar nog chocola van te maken maar eindigt met gebakken peren.

In 2001 trok de gemeenteraad 13,6 miljoen euro uit voor de bouw van Factorium. Begin 2006 werd toegezegd dat de bouw direct na de zomer van dat jaar zou beginnen en het gebouw op 1 januari 2008 in gebruik genomen kon worden. Dan zou daarmee ook het gebouw naast het Textielmuseum, waar de muziekschool nu nog is gevestigd, vrijkomen. Een half jaar later waren de kosten al opgelopen tot 14,8 miljoen en zou de bouw in november beginnen. Maar er gebeurt niks. In september 2007 moet wethouder Backx opnieuw naar de raad: de kosten voor Factorium bedragen inmiddels 16,2 miljoen en de bouw kan pas in maart 2008 beginnen en is niet voor 2010 klaar. Een kostenstijging van twintig procent en een vertraging van ruim twee jaar en er is nog geen spade in de grond gestoken. De belangrijkste oorzaak van vertragingen in de Factorium-bouw is een eigendomskwestie. Volkomen vergelijkbaar met de blunder van de koopjeshal op het Pieter Vreedeplein. Ook aan de Factorium-locatie wilde een eigenaar geen afstand doen en de gemeente moddert zó lang door dat alles op de lange baan wordt geschoven. Alleen al de inflatie gaat dan flink in de papieren lopen. Dit alles heeft ook gevolgen voor het textielmuseum, omdat de muziekschool pas kan verhuizen als de nieuwbouw van Factorium gereed is.

In de zomer van 2006 stelt wethouder Backx een verzelfstandiging van het textielmuseum en archief voor, die al zijn gefuseerd in het MAT. In september krijgt hij daarvoor fiat van de gemeenteraad met de kleinst mogelijke meerderheid van 21 stemmen. Zelfs coalitiepartner CDA gaat niet akkoord, terwijl die even daarvoor nog aangaf geen principiële bezwaren te hebben tegen verzelfstandiging. De SP stemt tegen omdat de wethouder niet kan aangeven wat de noodzaak voor verzelfstandiging is, en vooral omdat de geheime sponsorcontracten de gemeente tien jaar lang verantwoordelijk maken voor alle exploitatietekorten terwijl ze over die exploitatie zelf niks meer te zeggen heeft. De wethouder ontkent dan dat de gemeente verantwoordelijk zou zijn voor subsidiering van het museum en archief, maar weigert de contract openbaar te maken zodat het ‘debat’ hierover sterft in schoonheid. Hoofdsponsor Audax krijgt twee van de vijf zetels in de raad van toezicht en zeggenschap over wie er voorzitter mag worden. De verzelfstandiging van het MAT was een harde eis van Audax in ruil voor hun bijdrage van 4 miljoen euro. Wethouder Backx geeft toe dat de verzelfstandiging van het MAT pas serieus op papier werd gezet toen werd onderhandeld met deze hoofdsponsor.

Ook bij het textielmuseum loopt de bouw forse vertraging op. 2004 werd niet gehaald en ook de bijgestelde planning (starten in 2005, opleveren begin 2007) wordt weer verder bijgesteld omdat de financiering niet rond is. Dat laatste lukt pas als Audax in februari 2006 het sponsorcontract tekent. Toch vindt de aanbesteding pas in de zomer plaats en met een kostenstijging van ruim een half miljoen euro. Het ministerie van VROM, medefinancier voor een miljoen euro, geeft morrend uitstel maar wil wel uiterlijk 1 januari 2008 een eindafrekening zien. Wethouder Backx verzekert de gemeenteraad in december 2006 dat ‘het financiële plaatje rond is en er geen verrassingen meer zullen optreden’. Volgens hem zijn er geen problemen met de sponsor en kan deze leven met de gekozen aanpak.

Als in februari van dit jaar duidelijk wordt dat de bouw van Factorium opnieuw vertraging oploopt, waarmee de verhuizing van de muziekschool ook wordt uitgesteld, leidt dit opnieuw tot problemen bij de verbouwing van het MAT. Er moet in augustus 2007 ruim zeven ton door de gemeente worden bijgelegd om de bouw niet in gevaar te brengen. Ondertussen moet ook het Kazernehof langer dan voorzien gehuurd worden om het archief daar te kunnen houden (het huidige contract loopt tot eind volgend jaar). De overige subsidies voor het MAT (bij elkaar meer dan vijftien miljoen euro) zijn nog altijd afhankelijk van goedkeuring door de raad. Dat gebeurt pas bij de respectievelijke begrotingsbehandelingen over 2008, 2009 en 2010. Het is echter de vraag of de gemeenteraad daar nog werkelijk iets over te zeggen heeft. Clausules in het sponsorcontract maken de gemeente tien jaar lang financieel verantwoordelijk voor een sluitende exploitatie, en bovendien heeft de gemeente een wettelijk plicht het archief in stand te houden. Nu dat gefuseerd en verzelfstandigd is in het MAT hangt het lot van het archief helemaal af van de exploitatie van het textielmuseum. De SP waarschuwde destijds voor deze verstrengeling en vreesde voor scenario’s als bij de Tilburgse Kunststichting, waarbij één faillissement uiteindelijk het hele cultuurclustur in de val meesleurde.

Nu Audax zich dreigt terug te trekken als hoofdsponsor – of om welke reden dan ook verdwijnt uit de samenwerking – en ook CZ aan haar financieringsbelofte twijfelt, begint het kaartenhuis te schudden. Nog maar een jaar geleden bezwoer wethouder Backx de gemeenteraad dat hij er ‘veel vertrouwen in heeft dat het sponsorcontract op de goede manier vormgegeven wordt. Hij heeft veel gesprekken gevoerd met de sponsors. Audax is duidelijk op zoek naar een partnership en wil niet op de stoel van het Museum gaan zitten. Het contract is de grondslag voor de relatie met Audax.’ De wethouder gelooft in vossen die de passie preken. Sponsors willen waar voor hun geld. Als Willem II niet naar behoren functioneert mogen ze hun t-shirts inleveren. En voor het textielmuseum, en in haar kielzog het archief, geldt precies hetzelfde.

Het college, en met name wethouder Backx, is verantwoordelijk voor dit kaartenhuis. Voor het aan elkaar verbinden van het lot van het textielmuseum en het archief. Voor het volledig vastbinden van zijn eigen handen in de exploitatie daarvan en het moeten dragen van eventuele tekorten. En voor de vertragingen in de bouw van zowel Factorium als het museum en alle kosten waar dat mee gepaard gaat. Dit beleid heeft Tilburg tot nu toe al miljoenen gekost omdat het college weigert te leren van eerder fouten. TKS, Pieter Vreedeplein en Het Gebouw staan nog vers in het geheugen. De kleinst mogelijke meerderheid in de raad waar Backx op bouwde kan hierdoor makkelijk opslaan in de grootst mogelijke minderheid.

Noot: alle informatie in dit artikel is afkomstig uit openbare notulen van gemeenteraadscommissies of raadsvergaderingen, collegebesluiten of krantenartikelen (i.c. commissie- en raadsvergaderingen van 14 september 2001, 7 maart 2006, 12 juni 2006, 28 augustus 2006, 18 september 2006, 2 oktober 2006, 30 oktober 2006, 18 december 2006, 2 februari 2007; openbare collegebesluiten 5 december 2006 en 21 augustus 2007, Het Brabants Dagblad van 17 september 2007 en 1 november 2007).

SP eist openheid over Audax